ბალანჩინი მთელ მსოფლიოში აღიარებულია თანამედროვეობის უდიდეს ქორეოგრაფად. თავდაპირველად დგამდა სიუჟეტიან, ხოლო შემდეგ უსიუჟეტო, ე. წ. აბსტრაქტულ ბალეტებს. მის მიერ დადგმული ბალეტების უმრავლესობა ერთაქტიანია. მისი შემოქმედების ძირითადი პრინციპია მახვილი ქორეოგრაფიული მონახაზის, ხატოვანი, რთული მოძრაობების მეოხებით მუსიკა გახადოს ხილვადი. ბალანჩინის ხელოვნებამ ხელი შეუწყო ქორეოგრაფიის ახალი მიმართულებების ფორმირებას. 1921 წელს დაამთავრა პეტროგრადის მარიინის თეატრთან არსებული თეატრალური სასწავლებელი (პედაგოგი პ. გერდტი, ს. ანდრიანოვი), 1923 — პეტროგრადის კონსერვატორია. 1921—1924 პეტროგრადის ოპერისა და ბალეტის აკადემიური თეატრის მსახიობი იყო. ამავე წლებში დადგა ცეკვები სპექტაკლებში „ოქროს მამალი“ (ნ. რიმსკი-კორსაკოვი), „უიღბლო ეუგენი“ (ტოლერის ამავე სახელწოდების პიესა). 1923 ხელმძღვანელობდა პეტროგრადის „ახალგაზრდა ბალეტს“, რომლის შემადგენლობაში შედიოდნენ რუსული ბალეტის გამოჩენილი მოღვაწეები (ლ. ლავროვსკი, პ. გუსევი, ი. სლონიმსკი და სხვები). 1924-იდან ცხოვრობდა საზღვარგარეთ. სწორედ აქ მიიღო ხელოვანმა „ბალანჩინის“ ფსევდონიმი რუსი კოლეგა დიაგილევისაგან, ვისთანაც დგამდა თავის პირველ სპექტაკლებს ემიგრაციაში. 1925—1929 იყო პარიზის „ს. დიაგილევის რუსული საბალეტო დასის“ მთავარი ბალეტმაისტერი. 1932 — ფრანგული საბალეტო დასების „ბალე რიუს დე მონტე კარლოს“ და „ბალე — 1933-ის“ ბალეტმაისტერი. 1933 მიიწვიეს აშშ-ში, სადაც შექმნა „ამერიკული საბალეტო სკოლა“, რომლის საფუძველზეც ჩამოყალიბდა დასი (1948-იდან „ნიუ-იორკ სიტი ბალე“). ბალანჩინს დადგმული აქვს 160-ზე მეტი საბალეტო სპექტაკლი ბუენოს-აირესის, კოპენჰაგენის, ლონდონის, მილანის და სხვა ქალაქების თეატრებში. მისი საუკეთესო დადგმებია: ს. პროკოფიევის „უძღები შვილი“ (1928), ი. სტრავინსკის „აპოლონ მუსაგეტი“ (1928), „ორფევსი“ (1948), „აგონი“ (1957), „ბროლის სასახლე“ (ჟ. ბიზეს მუსიკის მიხედვით, 1941), „ბალე იმპერიალი“ (პ. ჩაიკოვსკის მუსიკის მიხედვით, 1941) და სხვა. ავტორია წიგნისა „ცნობილი ბალეტების დაწვრილებითი აღწერა“ (ინგლისურ ენაზე). ბალანჩინი მთელ მსოფლიოში აღიარებულია თანამედროვეობის უდიდეს ქორეოგრაფად. თავდაპირველად დგამდა სიუჟეტიან, ხოლო შემდეგ უსიუჟეტო, ე. წ. აბსტრაქტულ ბალეტებს. მის მიერ დადგმული ბალეტების უმრავლესობა ერთაქტიანია. მისი შემოქმედების ძირითადი პრინციპია მახვილი ქორეოგრაფიული მონახაზის, ხატოვანი, რთული მოძრაობების მეოხებით მუსიკა გახადოს ხილვადი. ბალანჩინის ხელოვნებამ ხელი შეუწყო ქორეოგრაფიის ახალი მიმართულებების ფორმირებას. „მე მინდოდა, რომ ადამიანის სხეულის მოძრაობის სილამაზე, ნახაზის სისუფთავე და პლასტიკური გამომსახველობა გამეხადა დაუვიწყარი, რომ ბალეტი ყოფილიყო არა სოუსი, ან საწებელი სხვა რაიმე კერძისათვის, არამედ სრულუფლებიანი, ხელოვნების აბსოლუტურად დამოუკიდებელი სახეობა“ – ამბობდა ბალანჩინი. როგორც ზუსტად შენიშნავდა ერთი ამერიკელი კრიტიკოსი: „ბალანჩინის ქორეოგრაფია – ეს არის კლასიკური ბალეტი, უკუღმა ამოტრიალებული.“ ბალანჩინის ხელმძღვანელობით „ნიუ-იორკ სიტი ბალე“ საგასტროლოდ ორჯერ იყო ყოფილ სსრკ-ში (1962, 1972). სპექტაკლები გამართა თბილისშიც. თბილისში ყოფნისას, გაამერიკელებულ ხელოვანს ჟურნალისტი შეეკითხა სადაურობას და, როგორ არ ეცადა, საკუთარი ეთნიკურობის აღმნიშვნელად “ქართველი“ ვერ ათქმევინა. ბოლოს მამის წარმომავლობის ხათრით, როგორც იქნა, იმერლობაზე დაითანხმა. მაესტროს დამოკიდებულებაზე თავის ეროვნებასთან მიმართებაში, მეტყველებს თუნდ ერთი ასეთი გარემოება – 1939 წელს, მისი ბალეტის გამორჩეული მოცეკვავე, თამარ თუმანიშვილი დედასთან ერთად საცხოვრებლად გადავიდა ამერიკის შეერთებულ შტატებში, სადაც ჯორჯ ბალანჩინის რჩევით გადაიკეთეს გვარი და დაეწერნენ თუმანოვად. თუმცა, სიბერეში, ალბათ ქართველთა დღეგრძელობის ტრადიციულად მიღებული შტამპით, მაესტროს უფრო ხშირად ახსენდებოდა თავისი გენეტიკური ფესვები და არაერთგზის იმეორებდა კოლეგების წინაშე: „მე ქართველი ვარ. ვიცოცხლებ ას წლამდე!“ როგორც თანამედროვენი იხსენებდნენ, ბალანჩინი დიდხანს არ წერდა ანდერძს, ხოლო, როცა დაწერა, თავის ძმას დაუტოვა წყვილი ოქროს საათი და ყველა თავისი ბალეტი გაასაჩუქრა თვრამეტ საყვარელ ქალზე. ამ ბალეტების რიცხვი იყო 425. ეს ციფრი გააზრებას არ ექვემდებარება – მასთან ახლოს ვერ მივა 150 ბალეტის ავტორი როლან პეტიც კი, რომელიც საკუთარ თავზე ამბობდა, რომ ის უფრო ნაყოფიერია, ვიდრე პიკასო! |