საიტი მუშაობს ტესტურ რეჟიმში

საქართველოს სამეფოსათვის

საქართველოს სამეფოს ისტორია

მსოფლიო მონარქიები

მართლმადიდებლობა და მონარქია

პრესა და ანალიტიკა

ლიტერატურა და ხელოვნება

კონტაქტი ankara escort adana escort izmir escort eskisehir escort mersin escort adana escort escort ankara

საქართველო და ქართველი ერი > სარწმუნოება და თანამედროვეობა

დიდი მარხვა (ბეთანიისა და იერუსალიმის გზაზე)
პროტოპრესვიტერი ალექსანდრე შმემანი

 დიდი მარხვის მეექვსე და უკანასკნელი კვირა ბზობის კვირიაკედ იწოდება. ლაზარეს შაბათის წინამორბედი ექვსი დღის განმავლობაში საეკლესიო ღმრთისმსახურება თითქოს საშუალებას გვაძლევს მივსდიოთ ქრისტეს იმ დროს, როცა იგი ჯერ თავისი მეგობრის, ლაზარეს სიკვდილს გვაუწყებს, შემდეგ კი იწყებს აღსვლას ბეთანიაში და შემდეგ იერუსალიმში. ამ კვირის საერთო ტონი და თემა კვირადღის მწუხრის ლოცვაზე გვეძლევა: მეექუსესა ამას შჳდეულსა წმიდათა მარხვათასა აწ შემავალთა, უფლისა გალობაჲ წინა დღით შევწიროთ ბაიაობისა, რამეთუ მოვალს შემუსრვად ყოვლად ძლიერი სიკუდილისა ძალსა... წმიდა მარხვის ამ მეექვსე შვიდეულში შესვლისას უფლის მიმართ აღვავლინოთ ბაიაობის (ბზობის) გალობა, რადგანაც ყოვლადძლიერი მოდის, რათა შემუსროს სიკვდილის ძლიერება.

 ყურადღების ცენტრშია ლაზარე, მისი სნეულება და სიკვდილი, ნათესავების გლოვა და ის, თუ როგორ აღიქვამს ქრისტე ყოველივე ამას.

 ორშაბათს ვისმენთ გალობას:დღეს ეუწყების მეუფესა წიაღ-იორდანესა სალმობაჲ ლაზარესი... დღეს იორდანეს გაღმა მყოფ ქრისტეს აცნობეს ავადმყოფობა ლაზარესი...

 სამშაბათს: გუშინ და დღეს სალმობაჲ ლაზარესი ეუწყა ქრისტესა... გუშინ და დღეს აცნობეს ქრისტეს ავადმყოფობა ლაზარესი...

 ოთხშაბათს:დღესა ამას ლაზარე მოკუდა და დაეფლვის, და ტირილით იგლოვენ დანი იგი მისნი... ამ დღეს მოკვდა და დამარხეს ლაზარე, ტირილით იგლოვენ მას დები...

 ხუთშაბათს: ორდღეობს დღეს ლაზარე საფლავსა შინა...    უკვე მეორე დღეა, რაც ლაზარე საფლავშია...

 და ბოლოს, პარასკევს: ცისკარსა მსთუად მოვალს ქრისტე აღდგინებად მკუდრეთით ძმისა მართას და მარიამისსა... დილით ადრე მოდის ქრისტე, რათა მკვდრეთით აღადგინოს ძმა მართასი და მარიამისა...

 ამგვარად, მთელი კვირის განმავლობაში ჩვენ სულიერად ვუჭვრეტთ ქრისტეს მომავალ შეხვედრას სიკვდილთან - ეს ჯერ მისი მეგობრისა ლაზარეს სიკვდილია, მერე კი - მისი საკუთარი. ახლოვდება ჟამი ძისა კაცისა, რომლის შესახებაც იგი ასე ხშირად გვაუწყებდა და რომლისკენაც იყო მიმართული მთელი მისი ამქვეყნიური მსახურება. ჩვენ უნდა ვიკითხოთ: რა მნიშვნელობა აქვს ამ მჭვრეტელობას დიდი მარხვის ღმრთისმსახურებაში? როგორაა ის დაკავშირებული ჩვენს სამარხვო მოსაგრეობასთან?

 ეს შეკითხვები კიდევ ერთ საკითხს გულისხმობს, რომელსაც მოკლედ მაინც უნდა შევეხოთ. როცა მაცხოვრის ამქვეყნიური ყოფნის საქმეებს იხსენებს, ეკლესია ყოველთვის თუ არა, ხშირად მაინც ცვლის წარსულ დროს ახლანდელით. მაგალითად, შობის დღესასწაულზე ვგალობთ; „ქალნული დღეს შობს...“, დიდ პარასკევს - „დღეს იგი (ქრისტე) დგას პილატეს წინაშე“, ბზობის კვირას - „დღეს შედის იგი იერუსალიმში...“ რას ნიშნავს დროის ამგვარი ცვლილება, ეს საღმრთისმსახურო - „დღეს“?

 ეკლესიურ მორწმუნეთა დიდი უმრავლესობა ამაში მხოლოდ რიტორიკულ მეტაფორას, ხატოვან პოეტურ გამოთქმას ხედავს. ღმრთისმსახურებისადმი თანამედროვე მიდგომა ან რაციონალისტურია, ან სენტიმენტალური. რაციონალისტურ მიდგომას ღმრთისმსახურების საზრისი იდეებამდე დაჰყავს. ამგვარი მიდგომის ფესვები იმ თეოლოგიაშია, რომელიც მართლმადიდებლურ აღმოსავლეთში დასავლური ღმრთისმეტყველების გავლენით განვითარდა წმინდა მამათა შემდგომ ეპოქაში. ამ ტიპის თეოლოგიისათვის ღმრთისმსახურება, უკეთეს შემთხვევაში, ნედლი მასალაა წმინდად ინტელექტუალური კონსტრუქციების ასაგებად. ის, რაც ღმთისმსახურებაში ვერ განისაზღვრება როგორც ინტელექტუალური რეალობა, „პოეზიად“ იწოდება, ესე იგი, იმად, რისი სერიოზულად მიღება არ შეიძლება. და რადგანაც წინასწარვე გასაგებია, რომ ეკლესიის მიერ მოხსენიებული მოვლენები წარსულს განეკუთვნება, ამ საღმრთისმსახურო „დღეს“ სერიოზული მნიშვნელობა არ მიენიჭება. სენტიმენტალური მიდგომა ინდივიდუალური ეგოცენტრული ღმრთისმოსაობის შედეგია, რომელიც მრავალი თვალსაზრისით ინტელექტუალურ თეოლოგიას უპირისპირდება. ამ ტიპის ღმრთისმოსაობისათვის ღმრთისმსახურება პირადი ინდივიდუალური ლოცვის სასარგებლო ჩარჩოა, შთამაგონებელი ფონია, რომლის დანიშნულება ჩვენი გულის „გათბობა“ და მისი ღმრთისკენ მიმართვაა. ღმრთისმსახურებათა შინაარსი და მნიშვნელობა, საღმრთისმსახურო ტექსტები, რიტუალები და მოქმედებანი აქ მეორეხარისხოვან მნიშვნელობას იძენს. ისინი სასარგებლოა და თავის შინაარს ამართლებს იმდენად, რამდენადაც ლოცვას გვაიძულებს! ამგვარად, საღმრთისმსახურო აწმყო სხვა საღმრთისმსახურო ტექსტების მსგავსად აქ ქრება ერთგვარ არადიფერენცირებულ, მოწიწებულად შთაგონებულ პირად ლოცვაში.

 ჩვენი საეკლესიო ცნობიერების ამ ორ „მიდგომას“ შორის, ხანგრძლივი პოლარიზაციის გამო, ძალიან ძნელია ვაჩვენოთ, რომ ჭეშმარიტი ღმრთისმსახურება არ დაიყვანება არც ერთ ამ „მიდგომაზე“- არც იდეებზე და არც პირად ინდივიდუალურ ლოცვაზე. არ შეიძლება იდეების განდიდება! რაც შეეხება პირად ლოცვას, განა სახარებაში არაა ნათქვამი: „ხოლო შენ რაჟამს ილოცვიდე, შევედ საუნჯესა შენსა და დაჰჴაშ  კარი შენი და ილოცე მამისა შენისა მიმართ ფარულად; და მამაჲ შენი, რომელი ჰხედავს დაფარულთა, მოგაგოს შენ ცხადად“ (მ. 6,6). თვით საღმრთისმსახურო მოხსენიების ცნება ერთდროულად გულისხმობს გარკვეულ მოვლენასაც და ჩვენს ერთობლივ, კრებით რეაქციას მასზე. ღმრთისმსახურების აღსრულება მხოლოდ მაშინაა შესაძლებელი, როცა ადამიანები ერთად იკრიბებიან და ამარცხებენ თავიანთ ბუნებრივ განცალკევებულობასა და გათიშულობას, ერთი ორგანიზმის, ერთი პიროვნების მსგავსად რეაგირებენ რომელიმე მოვლენაზე (გაზაფხულის დადგომაზე, ქორწილზე, დაკრძალვაზე, გამარჯვებაზე და ასე შემდეგ). ყოველგვარი დღესასწაულის ბუნებრივი სასწაული სწორედ იმაში მდგომარეობს, რომ ეს დღესასწაული თუნდაც დროებით სძლევს, ტრანსცენდენტურ დონეზე ამაღლებს როგორც იდეებს, ასევე ინდივიდუალიზმსაც. მართლაც, ღმრთისმსახურების დროს სრულიად განსაკუთრებულად და განუმეორებლად ივიწყებ საკუთარ თავს და უერთდები სხვებს. მაშ როგორია ზემოთქმულის შუქზე იმ საღმრთისმსახურო აწმყოს მნიშვნელობა, რომლის მეშვეობით ეკლესიას მოვლენათა არსში შევყავართ? რა აზრით მოიხსენება წარსულის მოვლენები დღეს მომხდარად?

 გადაჭარბების გარეშე შეიძლება ითქვას, რომ ეკლესიის მთელი ცხოვრება ერთ უწყვეტ მოგონებასა და მოხსენიებას წარმოადგენს. ყოველი ღმრთისმსახურების ბოლოს ჩვენ ჩამოვთვლით ყველა წმინდანს, რომლის „ხსენებას ვყოფთ“ დღეს. უპირველეს ყოვლისა, მთელი ეკლესია ქრისტეს მოხსენიებაა. სრულიად ბუნებრივი თვალსაზრისით, მეხსიერება ორმნიშვნელოვანი უნარია. მოგონება ვინმესი, ვინც გვიყვარდა და ვინც უკვე აღარ არის, ორ განსხვავებულ რაიმეს ნიშნავს. ერთი მხრივ, მეხსიერება რაღაც უფრო მეტია, ვიდრე უბრალოდ იმის ცოდნა, რაც იყო. როცა მამაჩემს ვიგონებ, მას ვხედავ. ჩემს მეხსიერებაში იგი ინახება არა როგორც ყოველივე ის, რაც მის შესახებ ვიცი, არამედ როგორც ცოცხალი რეალობა. ამავე დროს, ეს რეალობა მაიძულებს მკაფიოდ ვიგრძნო, რომ იგი უკვე აღარ არის, რომ ამ ცხოვრებაში და ამქვეყნად ვეღარასოდეს შევეხები მის ხელს, რომელსაც ასე ცხადად ვხედავ ჩემს მეხსიერებაში. ამგვარად, მეხსიერება ადამიანის ყველაზე საოცარი და ამავე დროს ყველაზე ტრაგიკული უნარია, რადგანაც არაფერი ისე აშკარად არ გვიჩვენებს ჩვენი ამქვეყნიური ცხოვრების ნაკლულ ხასიათს, იმას, რომ ადამიანს არ ძალუძს რაიმეს რეალური შენარჩუნება და შენახვა, ამქვეყნად რაიმეს რეალური ფლობა. სწორედ მეხსიერება გვიცხადებს, რომ სიკვდილი და ჟამთასვლა ბატონობს დედამიწაზე. მაგრამ იმის გამო, რომ მეხსიერება მხოლოდ ადამიანს ახასიათებს, ქრისტიანობა მეხსიერებაში იდგამს ფესვებს, რადგანაც ქრისტიანობის გულში ერთი ადამიანის, ერთი მოვლენის ერთი ღამის ხსოვნა ინახება, - ღამისა, როცა ჩვენს მიმართ ითქვა: „ამას იქმოდეთ მოსაჴსენებელად ჩემდა!“. და აჰა, ხდება სასწაული! ჩვენ ვიხსენიებთ მას და იგი აქ არის, არა როგორც წარსულის ბუნდოვანი ხატი, არა როგორც სევდიანი „აღარასოდეს“, არამედ სიახლოვის ისეთი სიძლიერით, რომ ეკლესიას უწყვეტად შეუძლია იმეოროს ის, რაც მოწაფეებმა წარმოთქვეს ემაუსში მისი გამოცხადების შემდეგ: „...ანუ არა გულნი ჩუენნი განჴურვებულ იყვნეს ჩუენ შორის...?“ (ლ. 24,32).

 ბუნებრივი მეხსიერება, უპირველეს ყოვლისა, არყოფნის ყოფნაა, რადგანაც, რაც უფრო ახლოს იმყოფება ის, ვისაც ვიხსენებთ, მით უფრო მძიმეა მისი არყოფნის ტკივილი. მაგრამ ქრისტეს მიერ მეხსიერება კვლავ იღებს ჟამთასვლის განკურნების უნარს, რომელიც ცოდვამ, სიკვდილმა, სიძულვილმა და გულმავიწყობამ მოგვაკლო. და ამ საღმრთისმსახურო დღესასწაულის, ამ საღმრთისმსახურო აწმყოს გული სწორედ ეს განახლებული მეხსიერებაა, რომელსაც დროის დამორჩილების ძალა შესწევს. ეს მეხსიერება დგას ლიტურგიული აწმყოს საღმრთისმსახურო აღნიშვნის ცენტრში. რა თქმა უნდა, ყოვლადწმიდა ქალწული დღეს არ შობს ყრმას, „ფაქტობრივად“ პილატეს წინაშეც არავინ დგას. „ფაქტის“ სახით ეს მოვლენები წარსულს მიეკუთვნება, მაგრამ დღეს ჩვენ ამ ფაქტების ხსენებას ვყოფთ, ეკლესია კი, უპირველეს ყოვლისა, ამ მოხსენიების ნიჭი და ძლიერებაა, რომელიც წარსულ ფაქტებს მარადიულად მნიშვნელოვან მოვლენებად აქცევს.

 ამგვარად, საღმრთისმსახურო აღნიშვნას კვლავ შეჰყავს ეკლესია მოვლენაში და ეს ნიშნავს, რომ შეჰყავს არა მარტო მოვლენის „იდეაში“, არამედ მის სიხარულსა და სევდაში, მის ცოცხალსა და კონკრეტულ რეალობაში. ერთია იცოდე, რომ, როცა ჯვარცმულმა ქრისტემ შესძახა - „ღმერთო ჩემო, ღმერთო ჩემო, რაჲსათჳს დამიტევებ მე“, - მან გამოავლინა თავისი „კენოზისი“, თავისი სიმდაბლე. მაგრამ სულ სხვაა, როცა ჩვენ ყოველწლიურად, ერთადერთ პარასკევს ვიხსენებთ ამ სიტყვებს და ყოველგვარი ინტელექტუალური დაძაბვის გარეშე, დარწმუნებით ვიცით, რომ ერთხელ წარმოთქმულნი, ეს სიტყვები მარადიულად ინარჩუნებენ თავიანთ ქმედითობას, რომ ვერავითარი დიდება და გამარჯვება, ვერავითარი სინთეზი ვერ წაშლის მათ. ერთია - განმარტო, რომ ლაზარეს აღდგინება იყო საყოველთაო მკვდრეთით აღდგომაში დარწმუნება და მისი დასტური. მაგრამ სულ სხვაა ამ მოვლენის ყოველდღიური მოხსენიება მთელი კვირის განმავლობაში, რომელიც ნიშნავს სიცოცხლისა და სიკვდილის თანდათანობით შეხვედრას ერთმანეთთან, ამ შეხვედრის ნაწილად ქცევას, საკუთარი თვალებით მის ხილვას, მთელი არსებით მის შეგრძნებას და შეგნებას იმისა, რასაც იოანე მახარებლის სიტყვები გვეუბნება: „...და ცრემლოოდა იესო“ (ი. 11,33-35). ჩვენთვის ეს ყოველივე დღეს ხდება. ჩვენ მაშინ არ ვყოფილვართ ბეთანიაში, არ ვმდგარვართ ლაზარეს საფლავთან მოტირალ დებთან ერთად. ჩვენ მხოლოდ სახარებიდან ვიცით ამის შესახებ. მაგრამ დღეს, ღმრთისმსახურებაში ეს ისტორიული ფაქტი ჩვენთვის მოვლენად იქცა, ჩვენს ცხოვრებას ძალად, ხსოვნად და სიხარულად შეეძინა. თეოლოგია ვერ წავა იდეის, აზრის მიღმა. იდეისა და მნიშვნელობის თვალსაზრისით კი რაღა საჭიროა ეს ხანგრძლივი ხუთი დღე, როცა ასე მარტივია თქვა: „ეს მოხდა საყოველთაო მკვდრეთით აღდგომის დასადასტურებლად“? მაგრამ საქმე სწორედ ისაა, რომ, თავისთავად, ეს ფრაზა არაფერს ამტკიცებს. ჭეშმარიტი მტკიცება ამ ხუთდღიანი ღმრთისმსახურებიდან მომდინარეობს, როცა ჩვენ მოწმესავით ვესწრებით სიკვდილისა და სიცოცხლის ცხარე ბრძოლას და იმდენად გაგებას კი არ ვიწყებთ, არამედ მონაწილეობას და ჭვრეტას იმისა, როგორ ამარცხებს იესო სიკვდილს.

 ლაზარეს აღდგინება ამ ერთადერთი შაბათის საოცარი დღესასწაული, უკვე დიდი მარხვის ფარგლებს გარეთაა. წინადღით, პარასკევს ჩვენ ვგალობთ: „სულისა ცხოველმყოფელნი ორმეოცნი სრულ-იქმნნეს აწ“. საღმრთისმსახურო ტერმინებში ლაზარეს შაბათი და ბზობის კვირადღე უკვე „ჯვრის წინადასაწყისია“. დიდი მარხვის უკანასკნელი კვირა, არსებითად, უკვე ამ დღეთა უწყვეტი წინადღესასწაულია და, აქედან გამომდინარე, დიდი მარხვის მნიშვნელობის უკანასკნელი გამოცხადება. ამ წიგნის დასაწყისში უკვე ვთქვით, რომ დიდი მარხვა აღდგომის დღესასწაულისთვის მომზადებაა, მაგრამ, სინამდვილეში, ჩვენს ჩვეულებრივსა და ჩვეულ ცხოვრებაში ეს მომზადება ნომინალური და განყენებულია. დიდი მარხვა და აღდგომა ერთად დგანან, მაგრამ მათი ჭეშმარიტი კავშირი და ურთიერთდამოკიდებულება ხშირად არ ესმით. მაშინაც კი, როცა დიდი მარხვა არ განიხილება როგორც უბრალოდ აღსარებისა და ზიარების ყოველწლიური რელიგიური მოვალეობის (წელიწადში ერთხელ!) აღსრულების პერიოდი, მას მაინც განიხილავენ როგორც პირადი, ინდივიდუალური მოსაგრეობის დროს. სხვა სიტყვებით, დიდი მარხვის ჩვეულ გამოცდილებაში სრულიად აღარ დარჩა ფიზიკური და სულიერი ძალისხმევა, რომელიც ქრისტეს მკვდრეთით აღდგომის მარადიულ აწმყოში მიგვაღებინებს მონაწილეობას, რომელიც, სხვა სიტყვებით, მიმართულია არა აბსტრაქტული მორალისკენ, არა პირად გამოსწორებას ან ვნებათა დაოკებას, ან თუნდაც სრულყოფას ესწრაფვის, არამედ ქრისტეს უზენაეს და საყოველთაო აწმყოში მონაწილეობას. ქრისტიანული სულიერება, რომელიც ამ მიზანს არ ესწრაფვის, შეიძლება ფსევდოქრისტიანულად გადაიქცეს, რადგანაც საბოლოო ჯამში ის საკუთარ თავზეა მიმართული და არა ქრისტეზე. საშიშროება იმაში მდგომარეობს, რომ როცა გულის „ტაძარი“ განწმენდილია, დალაგებულია და გათავისუფლებულია მასში მცხოვრები უწმინდური სულისაგან, ის ცარიელი რჩება და უწმინდური სული ბრუნდება მასში, თანაც „მოიყვანნის სხუანი შჳდნი სულნი უბოროტესნი მისსა და შევიდის დაიმკჳდროს მას შინა და იქმნის უკუანაჲსკნელი კაცისაჲ მის უძჳრეს პირველისა“ (ლ. 11,26). ამქვეყნად ყველაფერი, თვით სულიერებაც კი შეიძლება იყოს ეშმაკეული. ამიტომაც ესოდენ მნიშვნელოვანია, შევინარჩუნოთ დიდი მარხვის მნიშვნელობა და ზრდა, როგორც აღდგომის დღესასწაულის დიადი აწმყოსათვის მომზადება. ახლა უკვე ვიცით, რომ დიდი მარხვა ორი ნაწილისაგან შედგება. ჯვრის თაყვანისცემის კვირამდე ეკლესია მოგვიწოდებს საკუთარ სულზე დაუნჯებას (კონცენტრირებას), მოგვიწოდებს ხორცთან და ვნებებთან, ბოროტებასთან და ცოდვებთან საბრძოლველად. მაგრამ მაშინაც კი ეკლესია განუწყვეტლივ მოგვიწოდებს, ვისწრაფოთ წინ, გავზომოთ და დავაფუძნოთ ჩვენი მოსაგრეობა რაღაც უფრო უკეთესით, რაც მომავალში გველის. შემდეგ კი სამარხვო მოსაგრეობის საფუძველი ქრისტეს ვნებათა, მისი ჯვრისა და სიკვდილის საიდუმლოება ხდება, თვით მარხვა კი იერუსალიმში ამაღლებად გადაიქცევა.

 და ბოლოს, ამ მომზადების უკანასკნელ კვირას ჩვენ თვით საიდუმლოს ხსენებას ვყოფთ. სამარხვო მოსაგრეობამ საშუალება მოგვცა, გვერდზე გადაგვედო ყველაფერი, რაც, ჩვეულებრივ, ჩვენი სარწმუნოების, სასოებისა და სიყვარულის მთავარ მიზანს გვაშორებს. თითქოსდა თვით დრო აღსასრულს მიუახლოვდა. ახლა დრო უკვე ჩვენი ჩვეულებრივი საქმეებითა და საზრუნავით კი არ იზომება, არამედ იმით, რაც ბეთანიის და, კიდევ უფრო შორს, იერუსალიმის გზაზე ხდება. კიდევ ერთხელ გავიმეოროთ: ეს რიტორიკა არაა. ყველასათვის, ვინც კი ღმრთისმსახურების ჭეშმარიტ გამოცდილებას შეუერთდა, - თუნდაც ცხოვრებაში ერთხელ, თუნდაც არასრულყოფილად, - ცხადი ხდება, რომ იმ წუთიდან, როცა ჩვენ გვესმის „იხარებდე, ბეთანია“და მემდეგ „ცისკარსა მსთუად მოვალს ქრისტე“, გარე სამყარო თითქოსდა რეალობას კარგავს და მის ამაოებასთან გარდაუვალი შეხება ტკივილსაც კი გვაყენებს. რეალობა უკვე ეკლესიაშია, სადაც დღითი-დღე სულ უფრო მძაფრად შევიგნებთ, რას ნიშნავს მოლოდინი და რატომაა ქრისტიანული სარწმუნოება, ყველაზე უფრო მეტად, სწორედ მოლოდინი და მომზადება. ამგვარად, როცა პარასკევს მწუხრის ლოცვაზე ჩვენ ვგალობთ: „სულისა ცხოველმყოფელნი ორმეოცნი სრულ-იქმნნეს აწ“, - ეს ნიშნავს, რომ ჩვენ არა მხოლოდ შევასრულეთ ყოველწლიური ქრისტიანული „მოვალეობა“, არამედ მთელი სულით მივიღეთ სიტყვები, რომლებსაც მეორე დღეს ვიგალობებთ: ლაზარეს მიერ შენ ქრისტემან აწვე დაგჴსნა, სიკუდილო; სადა უკუე არს ჯოჯოხეთო ძლევაჲ შენი?    ქრისტემ ლაზარეს აღდგინებით უკვე დაგამარცხა შენ, სიკვდილო; მაშ სადღაა ჯოჯოხეთო შენი გამარჯვება?

მამული, ენა, სარწმუნოება

წმიდა მოწამე აღაპი და მასთან 7 მოწამე
15 (28) მარტს მართლმადიდებლური ეკლესია აღნიშნავს წმიდა მოწამე აღაპი და მასთან 7 მოწამის (+303) ხსენების დღეს.
22 მარტი - ხსენება წმიდა მოწამე ურპასიანესი (+295)
მაქსიმიანემ ბრძანა, ხეზე მიებათ ურპასიანე და ხარის გამხმარი ძარღვებით ეცემათ. შემდეგ წმიდანი რკინის გალიაში ჩასვეს და ცეცხლი შეუნთეს. წმიდა ურპასიანემ აუტანელი ტკივილები ლოცვით დაითმინა.
gaq