1844 წლის 8 მარტს, სტოკჰოლმში გარდაიცვალა შვედეთისა და ნორვეგიის მეფე კარლოს XIV იუჰანი. ეს თარიღი და ერთი ჩვეულებრივი მეფის გარდაცვალება რა გასახსენებელი უნდა იყოს, ევროპაში იმ დროს ათობით მეფე იყო, ბევრი კვდებოდა, ბევრს ამხობდნენ და ა. შ. მაგრამ ბერნადოტების დინასტიის დამაარსებელი კარლოს XIV იუჰანი განსაკუთრებულია, რადგან ის, ჩვენი კუდაბზიკური თავდაზნაურობის მოყვარულთა იდეოლოგიით რომ ვთქვათ, გლეხური წარმომავლობის იყო.
მეტიც, თავისი ცხოვრების დიდი ნაწილი სწორედ მეფეებთან და მონარქისტული იდეოლოგიის წინააღმდეგ ბრძოლას მიუძღვნა.
დღეს შვედეთში მისი შთამომავალი კარლ XVI გუსტავი (Carl XVI Gustaf) მეფობს.
ევროპამ 1814 წელს ვენის კონგრესზე ლეგიტიმისტური დადგენილება მიიღო, რომლის მიხედვითაც არცერთ ქვეყანაში არ შეიძლებოდა ეცნოთ არაკანონიერი, არალეგიტიმური მეფის ხელისუფლება. ყველაფერი ნაპოლეონის მიერ ხელისუფლები უზურპაციასთან იყო დაკავშირებული, რომელმაც დიდი საფრთხე შეუქმნა ევროპის მმართველ ხელმწიფეთა დინასტიებს, არა მარტო თავისი პიროვნებით, არამედ თავისი ოჯახის წევრების გამეფებითაც სხვა ქვეყნებში. ამგვარი ვარიანტი რომ გამოერიცხათ, ევროპელი მონარქები ერთსულოვანნი იყვნენ ამ საკითხში, ყველა თავის დინასტიურ უფლებებს უფრთხილდებოდა...
მხოლოდ რუსეთის იმპერიამ არ დაუჭირა მხარი ლეგიტიმიზმის პრინციპს.
მიზეზი ცნობილია, მას დარღვეული ჰქონდა 1783 წლის გიორგიევსკის ტრაქტატი და უკანონოდ ჰქონდა შეერთებული ბაგრატიონთა ლეგიტიმური ტერიტორია, თუ რუსეთი ამ კანონს მხარს დაუჭერდა, შეიძლება რომელიმე ბაგრატიონს, ქართლ-კახეთი თუ იმერეთის სამეფო ოჯახიდან ამოეტივტივებინა თავისი უფლებების შელახვის ფაქტი.
გარდა ამისა, რუსეთის იმპერიას და მის მამისმკვლელ იმპერატორს, ალექსანდრე I-ს აწუხებდა შვედეთის საკითხი. შვედეთში ამ დროს კრონპრინცად და ტახტის მემკვიდრედ გამოცხადებული იყო არა შვედეთის მეფეთა შთამომავალი, არამედ, როგორც არისტოკრატების შთამომავლები იტყვიან, მდაბიური წარმოშობის, ჟან ბატისტ ჟიულ ბერნადოტი. ბერნადოტი რუსეთის მოკავშირე იყო.
ინგლისიც რუსეთს უჭერდა მხარს ბერნადოტის საკითხში, პოლიტიკური მოტივებით. თუმცა დავიწყოთ თავიდან.
შვედეთისა და ნორვეგიის მომავალი მეფე ჟან ბატისტ ბერნადოტი დაიბადა უბრალო, მაგრამ პატივცემული ადვოკატის ოჯახში, გასკონიის ქალაქ პოში, 1763 წლის 26 იანვარს. ოჯახში მეხუთე შვილი იყო.
ქართულ-ბასკური ნათესაობის თეორიის მომხრეები უმალ ყურს ცქვეტენ, ის თურმე ქართველების ახლობელი ყოფილაო. უნდა ითქვას, რომ ესპანეთის დღევანდელი მმართველი დინასტია, რომელიც საფრანგეთის დინასტიიდან მომდინარეობს, ასევე გასკონური, ბასკური წარმომავლობისაა, თუმცა ამაზე სხვა დროს.
ოჯახს ძალიან უჭირდა და ამიტომ მომავალი 1788 წელს მეფე არმიაში შევიდა.
ოთხი წლის მერე სერჟანტი გახდა. ოფიცრობას კი ვერ მიაღწევდა, რევოლუციამდე საფრანგეთში მხოლოდ არისტოკრატებს აფასებდნენ. ამ დროს არეულობა იყო საფრანგეთში და მის კოლონიებშიც. ერთხელ შემთხვევით, სერჟანტმა ბერნადოტმა გასცა ბრძანება და ხალხს ესროლეს. ეს ერთგულებაში ჩაუთვალეს. თავიდან მართლაც ერთგული იყო მონარქისტული წყობისა თუ თავისი ჯარისკაცული სამსახურისა. რევოლუციის წყალობით, 1792 წელს მიიღო ოფიცრობა. ნიჭიერი მხედართმთავარი მალე დაწინაურდა. 1793 წელს პოლკოვნიკობა მიიღო. 1794 წელს კი გენერალი გახდა.
რევოლუციის წლებში თავის სახელს ჟიულიც მიუმატა, იულიუს ცეზარის საპატივცემულოდ.
1797 წელს დაუმეგობრდა ნაპოლეონს, თუმცა მათ შორის ერთგვარი ეჭვი და კონჯურენციაც იყო.
1799 წელს სამხედრო მინისტრი გახდა. ნაპოლეონს გადატრიალებაში მხარი არ დაუჭირა, თუმცა არც ხელი შეუშალა.
1803 წელს ნაპოლეონმა ბერნადოტი ელჩად დანიშნა ამერიკაში, მაგრამ ინგლისთან ომმა ნაპოლეონის გეგმა, მოეცილებინა ბერნადოტი, ჩაშალა... ის მაინც ეჭვით უყურებდა ნიჭიერ სარდალს.
1804 წლის 18 მაისს ნაპოლეონმა თავის იმპერატორად გამოაცხადა. ბერნადოტმა მას ლოიალობა გამოუცხადა, სამაგიეროდ საფრანგეთის მარშლის წოდება მიიღო. მალე მეფისნაცვლად დანიშნეს ჰანოვერში...
1809 წელს შვედეთში მეფე დაამხეს. ტახტზე ავიდა უძეო და მოხუცი კარლოს XIII. მის მემკვიდრედ გამოცხადდა დანიელი პრინცი, მაგრამ Iიგი მალე გარდაიცვალა. მაშინ შვედების რიკსდაკმა (პარლამენტმა) ნაპოლეონს სთხოვა მემკვიდრის დასახელებაში დახმარება. ნაპოლეონი დუმდა. შემდეგ შვედების დელეგაციამ მიმართა ბერნადოტს.
შვედებს ბერნადოტი მოსწონდათ, როგორც ჭკვიანი პოლიტიკოსი, დიპლომატი და გულმოწყალე ადამიანი, ის კარგად ექცეოდა ტყვეებს, რაც თავის თავზე გამოცდილი ჰქონდათ შვედ ჯარისკაცებს. მას ჰქონდა სავაჭრო ქსელიც, დააგროვა კარგი ქონება და საკმაოდ ნიჭს ავლენდა ყველაფერში. ბერნადოტს წაუყენეს ერთი პირობა, მას უნდა მიეღო ლუთერანობა.
მარშალი დათანხმდა, აბა მეფობაზე როგორ იტყოდა უარს. მაგალითიც წინ ჰქონდა, ნახა, როგორ გახდა უბრალო აზნაური ნაპოლეონი იმპერატორი, ეს ხომ წარმოუდგენელი იყო მაშინდელ ევროპაში.
1810 წლის 21 აგვისტოს შვედეთის რიკსტაგმა ბერნადოტი კრონპრინცად აირჩია. მან მიიღო ლუთერანობა და მეფემ იშვილა. უწოდეს კარლოს იუჰანი.
ამის მერე კარლოს იუჰანი გახდა რეგენტიც და ფაქტიურად ის მართავდა შვედეთს. ცდილობდა შვედეთის ინტერესები დაეცვა. თავიდან იძულებით ემორჩილებოდა ბონოპარტს (მაგალითად ინგლისის ბლოკადა).
კარლ იუჰანს კი ნორვეგიის დანიისთვის წართმევა და მისი დაკავება უნდოდა. ბერნადოტი არ აჰყვა ნაპოლეონის ომს რუსეთის წინააღმდეგ. თუმცა, შვედებს აწყობდათ, ფინეთის დაბრუნება უნდოდათ, მაგრამ ბერნადოტს კარგი ინტუიცია ჰქონდა... მით უმეტეს, საფრანგეთთანაც პრეტენზიები ჰქონდათ შვედებს.
1813 წლიდან ბერნადოტი რუსეთისა და ინგლისის მხარე დაიჭირა. ინგლისელებმა დააფინანსეს მისი სამხედრო მოქმედებები და ის შეუერთდა ანტიბონოპარტისტულ ბლოკს. მან მოახერხა და დანიას წაართვა ნორვეგია. შემდეგ მისი არმია მოკავშირეთა ჯარებთან ერთად პარიზში შევიდა...
ბერნადოტმა მოკავშირეებს შესთავაზე საფრანგეთის ტახტი მას დაეკავებინა ან საფრანგეთის პროტექტორი გამხდარიყო, მაგრამ მოკავშირეებმა ბურბონების დამხობილი დინასტია აღადგინეს, რასაც მერე მოჰყვა კიდეც, როგორც ზემოთ ვთქვით, ლეგიტიმიზმის პრინციპების აღიარება. ვენის კონგრესის დადგენილების მიხედვით, ის ტახტზე ვერ უნდა ასულიყო. ავსტრიამ და საფრანგეთმა შვედეთს შესთავაზა დამხობილი მეფის გუსტავ IV ვაჟი გამოეცხადებინათ ტახტის მემკვიდრედ. ბერნადოტმა მოახერხა და რუსეთისა და დიდი ბრიტანეთის დახმარებით შვედეთის კრონპრინცობა შეინარჩუნა. დათმობები განახორციელა პრუსიის მიმართაც...
შემდეგ ნორვეგიელების დაყოლიება შეძლო და 1818 წელს, როცა კარლის XIII გარდაიცვალა, ის ავიდა შვედეთისა და ნორვეგიის გაერთიანებული სამეფოს ტახტზე.
ამ დროს არაარისტოკრატიული, გლეხური წამოშობის მეფე 54 წლისა იყო.
იგი ცდილობდა ევროპაში ყოფილიყო მშვიდობა. ყოფილმა რევოლუციონერმა და იაკობინელმა, ქვეყანაში ავტორიტარული რეჟიმი განამტკიცა. შეზღუდა სიტყვის თავისუფლება, რაც მაშინ მოდაში იყო ევროპაში. ქვეყანაში და მათ შორის რიკსტაგში მისით უკმაყოფილო ადამიანები მომრავლდნენ. შვედ პოლიტიკოსებს არ მოსწონდათ ის, რომ მეფემ არ იცოდა შვედური და ფიცხი ხასიათის იყო.
თუმცა ის უბრალო ხალხს მოსწონდა. მის მმართველობას დადებითი შედეგები ჰქონდა ქვეყნის ეკონომიკისათვის, ასევე შვედეთის სახელმწიფოს გაძლიერებისათვის. ვასალური შვედეთი მან ფაქტობრივად, იმპერიად აქცია, დაიმორჩილა რა ნორვეგია. ზრუნავდა კომუნიკაციებზე და გაჰყავდა არხები და სხვა.
ყოფილმა რევოლუციონერმა მოახერხა და სამეფო ტახტი შეინარჩუნა თავისთვის და შთამომავლებისათვის.
შვედეთის და ნორვეგიის მეფე კარლოს XIV იუჰანი გარდაიცვალა 81 წლისა, როგორც ზემოთ, ვთქვით 1844 წლის 8 მარტს. ტახტზე ავიდა მისი ვაჟი ოსკარ პირველი, რომლის შთამომავლებიც ახლა მეფობენ შვედეთში.
როცა მეფე დააბალზამეს, ნახეს რომ სხეულზე ტატუირება ჰქონდა: "ძირს მეფეთა და ტირანთა დიქტატურა". |
